Το νερό νεράκι?!

Να δεχτούμε πως το νερό από επιστημονικής πλευράς είναι απλώς η χημική σύγκλιση ατόμων υδρογόνου και οξυγόνου με συγκεκριμένη αναλογία. Κι μας έχουν διδάξει πως ακόμη και με την πιο ελάχιστη διαφοροποίηση στη δομή του μορίου, δε θα ήταν δυνατός ο σχηματισμός του. Βέβαια θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως κάτι διαφορετικό θα ήταν σε θέση να συντηρήσει την έμβια ζωή, πιθανόν συμπεριλαμβανομένης και της ανθρώπινης, καθώς αδυνατούμε να γνωρίζουμε αν πράγματι υπήρχε με τα νέα αυτά δεδομένα… Ας περιοριστούμε όμως στην τρέχουσα πραγματικότητα ή, προκειμένου να είμαστε περισσότερο επιστημονικά ακριβείς, σε εκείνη την πραγματικότητα που οι περιορισμένες αισθήσεις μας αντιλαμβάνονται.
Γνωρίζουμε και ιδιαίτερα στη σημερινή εποχή, όπου τα αποθέματα πόσιμου νερού έχουν μειωθεί αισθητά σε σχέση με τα αντίστοιχα παρελθόντων ετών, πως το νερό είναι ένα από τα πιο απαραίτητα για τη ζωή αγαθά που μας προσφέρει η φύση. Το τελευταίο γίνεται διαθέσιμο στους οργανισμούς διαμέσου του υδρολογικού κύκλου του, μίας σειράς δηλαδή βιοχημικών αντιδράσεων, στην οποία σειρά βέβαια συμμετέχουν και οι φυτικοί οργανισμοί, που σημαίνει την αλληλεπίδραση των άβιων και έμβιων στοιχείων των οικοσυστημάτων και την ασταθή ισορροπία τους. Αν και η φύση είναι “εφοδιασμένη” με μηχανισμούς, οι οποίοι τείνουν να επαναφέρουν την ισορροπία στα οικοσυστήματα(“μηχανισμοί αυτορρύθμισης”), η εκτεταμένη επέμβαση του ανθρώπου στη ροή των φυσικών διαδικασιών αναιρεί εν μέρει την εξισορροπητική λειτουργία τους, κάνοντας πολλούς ερευνητές να πιστεύουν σε δυσοίωνες προβλέψεις, όχι μόνο για το είδος μας, αλλά και για το φυσικό κόσμο γενικότερα.
Δεν είναι τυχαίο το ότι οι αρχαίοι μύθοι(οι πρώτες δηλαδή απόπειρες του ανθρώπου να κατανοήσει τον κόσμο) αρκετών πολιτισμών είχαν συνδέσει τη δημιουργία του κόσμου με το νερό. Αποτελεί κοινή διαπίστωση πως δίχως νερό δε θα μπορούσε να υπάρξει ζωή, καθώς παρεμποδίζονται οι θεμελιώδεις λειτουργίες της. Δεν είναι επίσης τυχαίο το γεγονός ότι όλοι οι σημαντικοί ανθρώπινοι πολιτισμοί, όπως για παράδειγμα ο αρχαίος ελληνικός και ο επίγονός του ρωμαϊκός, αναπτύχθηκαν σε περιοχές, οι οποίες διασχίζονται από μεγάλους ποταμούς και περιείχαν λεκάνες νερού ή περιβάλλονταν από αυτό, πράγμα που διευκόλυνε τις μετακινήσεις και τις εμπορικές δραστηριότητες, συνυφασμένες με την οικονομική ευημερία. Φυσικά, παρότι κατά ένα συντριπτικό ποσοστό ο πλανήτης καλύπτεται από νερό, μόνο ένα μικρό μέρος του είναι κατάλληλο για ανθρώπινη κατανάλωση. Αυτό συμβαίνει, διότι οι ωκεανοί, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν το 97% του συνόλου του νερού του πλανήτη, περιέχουν υψηλές συγκεντρώσεις σε πρόσθετες ενώσεις, όπως το αλάτι, που το καθιστά ακατάλληλο για πόση.
Η ξέφρενη αύξηση ωστόσο του αστικού πληθυσμού δημιουργεί συνεχώς μεγαλύτερες απαιτήσεις για πόσιμο νερό. Όμως την ίδια στιγμή ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται δίχως κανένα προγραμματισμό τους πολύτιμους φυσικούς πόρους. Ακόμη η επιβάρυνση που προκαλείται από τους κυριότερους ρυπαντές, τα βιομηχανικά προηγμένα δηλαδή κράτη, η χρήση επικίνδυνων φυτοφαρμάκων από τους καλλιεργητές και η συνεχής αποψίλωση των δασικών εκτάσεων οδηγούν βραδέως(αν και υπάρχουν γεγονότα που υποδεικνύουν την επιτάχυνση της τροποποίησης στις φυσικές συνθήκες), αλλά σταθερά στη μείωση της διαθέσιμης ποσότητας του πόσιμου νερού. Οι συνέπειες όλων των παραπάνω συνίστανται στην υποτίμηση του φυσικού περιβάλλοντος και στην ταπείνωση του βιοτικού επιπέδου του ανθρώπου. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάζεται ,και με πύρινες γλώσσες μάλιστα, στη χώρα μας- η ρύπανση δεν αναγνωρίζει γεωγραφικά όρια- και γι’ αυτό είναι πλέον επιταγή να λάβουμε αποτελεσματικά μέτρα για την αναστροφή της κατάστασης, αν δεν είναι ήδη αργά…
Οι παράγοντες επομένως που οδηγούν στη λειψυδρία και κατ’ επέκταση στην πρόκληση σοβαρών προβλημάτων προς το περιβάλλον είναι πολλοί. Το γλυκό νερό χρησιμοποιείται στους τομείς της γεωργίας και της βιομηχανίας, όπως επίσης για την κάλυψη των οικιακών αναγκών. Από τις κατηγορίες αυτές η γεωργία είναι εκείνη που “κυριαρχεί” και δημιουργεί τις σημαντικότερες δυσλειτουργίες, με την ασύστολη και ανεξέλεγκτη από την πολιτεία και τις ρυθμιστικές αρχές άντληση του νερού από το υπέδαφος με αποτέλεσμα τη δραματική πτώση της στάθμης των υπόγειων υδάτων. Ας σημειωθεί πως ο συνολικός αριθμός των γεωτρήσεων (νόμιμων και παράνομων) σήμερα στη χώρα μας ξεπερνά τις 200.000, δίχως, όμως, να γνωρίζουμε την ποσότητα νερού που αντλείται από αυτές. Δυστυχώς, η ταχύτητα με την οποία αντλείται το νερό από ένα υδροφόρο κοίτασμα είναι μεγαλύτερη από την ταχύτητα αναπλήρωσής του, και αυτό οδηγεί στην επιδείνωση της κατάστασης.
Ακόμη η αλόγιστη κατανάλωση γλυκού νερού στις μεγάλες πόλεις ανά την υδρόγειο προκαλεί τεράστια οικολογική καταστροφή, η οποία μπορεί να είναι μη αναστρέψιμη, καθώς συντελεί, όχι μόνο στην εξαφάνιση λιμνών και ποταμών, αλλά και στην αιφνίδια μείωση του πληθυσμού φυτικών και ζωικών ειδών, που βρίσκονται στα οικοσυστήματα τους. Επιπλέον οι απαιτήσεις για γλυκό νερό είναι ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει στις μέρες μας η ανθρωπότητα. Ο εκρηκτικός ρυθμός αύξησης του παγκόσμιου πληθυσμού μειώνει ορατά τη διαθεσιμότητά του και η λειψυδρία πρόκειται να γίνει πολύ πιο έντονη σε συνδυασμό, όπως και αναφέρθηκε, με την υπερεκμετάλλευση των υπογείων υδάτων.
Όμως οι βιομηχανίες είναι εκείνες που κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης για τη μόλυνση των υδάτων. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ απορρίπτουν καθημερινά στη θάλασσα, τις λίμνες και τους ποταμούς την ανατριχιαστική ποσότητα των 500.000 τόνων ρυπογόνων ουσιών! Με τον τρόπο αυτό η πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό προοδευτικά ελαττώνεται και μεγάλα τμήματα πληθυσμού, κυρίως στις υπανάπτυκτες χώρες και περιοχές, δέχονται τις επιβλαβείς για την υγεία συνέπειες, λόγο του ανύπαρκτου ή προβληματικού ελέγχου της ποιότητας του νερού(λ.χ. οι πιθανότητες ανάπτυξης παθογόνων μικροβίων στο νερό που δεν έχει υποστεί κατάλληλη διεργασία είναι εξαιρετικά υψηλές).
Τα προβλήματα ωστόσο είναι ακριβώς εκεί για να μας θυμίζουν τις λύσεις. Μπορούμε να λάβουμε μία σειρά από μέτρα, αν όχι για την αντιμετώπιση του προβλήματος(κάτι που ενδέχεται να γίνει μακροπρόθεσμα με θέληση δυνατή), τουλάχιστον σε κάποιο πρώτο στάδιο στον περιορισμό του, όχι μόνο ως οργανωμένη πολιτεία ,αλλά πρωτίστως ως άτομα.
Καταρχήν, η πολιτεία είναι υποχρεωμένη να επιτελεί με μεγαλύτερη προσοχή τη διαδικασία της επεξεργασίας των αστικών λυμάτων και τον έλεγχο των βιομηχανικών αποβλήτων, κι σε περιπτώσεις παράβασης της κείμενης νομοθεσίας για την προστασία του περιβάλλοντος να προβαίνει σε κυρώσεις(χρηματικές ή άλλες) των επιχειρήσεων. Βέβαια, λέμε πως υπάρχει κάποιος κώδικας επιχειρησιακής “ηθικής”, στις ευθύνες που έχει αναλάβει ο οικονομικός θεσμός της επιχείρησης στα πλαίσια της κοινωνίας, όπως η περιβαλλοντική συνείδηση. Το τελευταίο ωστόσο είναι ανεπαρκές , διότι στηριζόμαστε κατά κάποιο τρόπο στην “καλή” θέληση των οργανισμών, η οποία συναρτάται κυρίως από τους στόχους και το μέγεθός τους. Καταλαβαίνουμε δηλαδή πως τα διαφορετικά αυτά στοιχεία συνθέτουν και ένα διαφορετικό τρόπο “επικοινωνίας” των επιχειρήσεων με το περιβάλλον τους. Αυτό που προέχει επομένως δεν είναι παρά από το να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση σε πιο καθαρές και φιλικές προς το περιβάλλον μεθόδους επεξεργασίας των προϊόντων. Στο δρόμο αυτό σύμμαχος θα πρέπει να αποτελέσει και η τεχνολογία, με μοχλό την επιστήμη, δίδοντας τη γνώση για την ανάπτυξη μηχανικών συστημάτων, η τροφοδοσία της λειτουργίας των οποίων θα βασίζεται σε πιο ήπιες απ’ότι σήμερα μορφές ενέργειας(π.χ. παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας με βάση την αιολική και την ηλιακή ενέργεια). Με τον τρόπο αυτό θα μπορέσουμε να περιορίσουμε τη ρύπανση του περιβάλλοντος κι έτσι να εξασφαλίσουμε μία καλύτερη ποιότητα για το νερό, εξοικονομώντας παράλληλα χρηματικούς πόρους, αφού κάποιες δαπανηρές διεργασίες δε θα είναι πλέον απαραίτητες να γίνονται(το τελευταίο απαιτεί σαφώς μεγάλη προσοχή και η όποια πιθανή μελλοντική απόφαση για περικοπή των διεργασιών τη διεπιστημονική συνεργασία).
Ο ρόλος της πολιτείας δε σταματά στην απόδοση των ευθυνών. Επεκτείνεται στη συντήρηση και ανανέωση-όπου κρίνεται απαραίτητο- του συστήματος υδροδότησης. Ας σημειωθεί πως η ποσότητα του νερού που χάνεται λόγω της κακής κατάστασης του δικτύου κάθε χρόνο, και η οποία οφείλεται σε ελλιπή ή και πολλές φορές ανύπαρκτο έλεγχο των αγωγών, δεν είναι καθόλου ασήμαντη. Ίσως η ανάθεση της διαδικασίας υδροδότησης στην τοπική αυτοδιοίκηση να έχει αποτελέσει ένα απορρυθμιστικό παράγοντα στην προσπάθεια μίας καλύτερης οργάνωσης, με τρόπο που στη διάρκεια της θερινής περιόδου να γινόμαστε μάρτυρες υψηλής έλλειψης νερού σε αρκετές περιοχές της χώρας, πολλές από τις οποίες αποτελούν στην αντίστοιχη περίοδο τουριστικούς προορισμούς, πράγμα που συνεπάγεται την υψηλή ζήτηση σε νερό. Αρχίζει επομένως δειλά να ξεπροβάλλει η πρόταση για μία ενιαία αντιμετώπιση του προβλήματος από έναν κεντρικό κρατικό φορέα, κι όχι από τις τοπικές επιχειρήσεις.
Εκτός από την πολιτεία μπορούμε και ως άτομα να συνεισφέρουμε στη βελτίωση της κατάστασης. Αρκετοί είναι εκείνοι που αγνοούν ότι με πολύ απλές καθημερινές κινήσεις μπορούν να βοηθήσουν. Αν όλοι καταφέρναμε να μειώσουμε την κατανάλωση του νερού κατά 75%, όχι μόνο θα μπορούσαμε να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες μας, αλλά θα εξασφαλίζαμε νερό για τις επόμενες γενιές. Εύκολα το λέμε… Υπάρχουν διάφοροι τρόποι διατήρησης και ανακύκλωσης του νερού, τους οποίους μπορούμε να εφαρμόσουμε εύκολα. Για παράδειγμα στο πότισμα των φυτών πρέπει να αποφεύγουμε το λάστιχο και να χρησιμοποιούμε μικροκαταιονιστήρα(από πού την ξέθαψα τη λέξη αυτή…). Ακόμη κατά την διάρκεια της προσωπικής υγιεινής μας η βρύση πρέπει να παραμένει κλειστή. Το πιο σημαντικό, όμως, που έχουμε να κάνουμε είναι να ευαισθητοποιούμε για τη ζωτική σημασία αυτού του πόρου.
Δε θα επεκταθώ πιο πέρα… Ήδη η ανάρτηση είναι μακροσκελής και αρχίζει να κουράζει τον αναγνώστη..Ήθελα τέλος να ευχαριστήσω τον αδερφό μου, καθώς ένας σχολικός διαγωνισμός με το αντίστοιχο θέμα μου έδωσε τη βάση για την περιπλάνησή μου…